Η μελέτη των καταλοίπων χερσαίας πανίδας στοχεύει στη διερεύνηση της σχέσης ανθρώπων και ζώων εξετάζοντας μια ποικιλία θεμάτων που σχετίζονται με τις διατροφικές επιλογές των κατοίκων του Καραμπουρνακίου, τις πρακτικές μαγειρέματος και κατανάλωσης, τη διαχείριση των ζωικών υπολειμμάτων, τη διατροφή των ζώων, την εκμετάλλευση της άγριας πανίδας, καθώς και τη διαχείριση του παραγωγικού ζωικού κεφαλαίου και των επιπτώσεών του στην κοινωνική και οικονομική οργάνωση του οικισμού.
Η χερσαία πανίδα στο Καραμπουρνάκι απαρτίζονταν από θηλαστικά, ερπετά και πτηνά. Τα θηλαστικά αποτελούνταν από εξημερωμένα ζώα (πρόβατο, αίγα, αγελάδα, χοίρος, σκύλος και όνος), τα οποία κυριαρχούσαν, αλλά και άγρια (κόκκινο ελάφι, ζαρκάδι και λαγός), τα οποία βρέθηκαν σε μικρές ποσότητες. Εκπρόσωπος των ερπετών αποτελεί μόνο η χελώνα, ενώ των πτηνών η αγριόπαπια. Το πρόβατο, η αίγα και η αγελάδα, ως παραγωγικά ζώα, και επιπλέον ο χοίρος αποτελούσαν την ποιμενική οικονομία του οικισμού. Τα κτηνοτροφικά προϊόντα παράγονταν τόσο για οικιακή κατανάλωση όσο και για την αγορά. Το πρόβατο μαζί με την αίγα τα εκμεταλλεύονταν κυρίως για την παραγωγή κρέατος και μαλλιού. Η αγελάδα εκτρεφόταν κυρίως για το κρέας και ίσως να τη χρησιμοποιούσαν και για όργωμα, ενώ ο χοίρος, και ιδιαίτερα τα χοιρίδια, εκτρέφονταν συστηματικά για την παραγωγή κρέατος (π.χ. μέσα στην κατασκευή του ανασκαφικού τετραγώνου 27-89δ βρέθηκαν σκελετικά υπολείμματα πέντε χοιριδίων, Εικ. 1). Τέλος, τα άγρια ζώα σχετίζονται με πρακτικές κυνηγιού και, μαζί με τη θαλάσσια πανίδα, υποδηλώνουν την εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος από τους κατοίκους του οικισμού (Gkotsinas 2021).
Τα περισσότερα από τα κατάλοιπα πανίδας προέρχονται κυρίως από το εσωτερικό απορριμματικών χώρων, όπως λάκκοι και κυψελοειδής ημιυπόγειες κατασκευές, που χρονολογούνται από τη Γεωμετρική μέχρι την Κλασική εποχή (Tsiafakis 2010). Τα ζωικά κατάλοιπα από κάθε απορριμματικό χώρο ποικίλουν ως προς την ποσότητα, τα είδη ζώων, τα ανατομικά μέρη και τα ίχνη προ- και μετά- αποθετικών διεργασιών. Η ταφονομική ανάλυση υποδεικνύει πως τα ζωικά κατάλοιπα αποτελούν απορρίμματα πρώιμων σταδίων τεμαχισμού (Εικ. 2) και προετοιμασίας φαγητού και κατανάλωσης.
Επίσης, κάποια ολοσχερώς καμένα οστά ίσως είχαν χρησιμοποιηθεί σαν καύσιμη ύλη, ενώ κάποια άλλα φέρουν ίχνη επεξεργασίας. Τα επεξεργασμένα οστά αφορούν κυρίως σε αστραγάλους προβάτων, αιγών και αγελάδων, καθώς και σε κέρατα κόκκινων ελαφιών που έχουν συλλεχθεί από τη φύση μετά την πτώση τους (Εικ. 3). Όλα τα παραπάνω δείχνουν πως το πιο πιθανό είναι τα ζωικά κατάλοιπα να προήλθαν από τα γειτονικά σπίτια και κρεοπωλεία, ενώ τα επεξεργασμένα οστά δεν αποκλείεται να προέρχονται από εργαστήριο επεξεργασίας οστών.
Η μελέτη της χερσαίας πανίδας από το Καραμπουρνάκι μπορεί να δώσει σημαντικά δεδομένα για την εκμετάλλευση των ζώων από τον 8ο έως τον 5ο αι. π.Χ. χάρη στη συστηματική τους ανασκαφή, συλλογή και μελέτη. Τα αποτελέσματα της μελέτης θα συμβάλουν στις τρέχουσες συζητήσεις για την κτηνοτροφία και τη μετακίνηση των ζώων καθώς και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων κατά την πρώτη χιλιετία π.Χ. στη Βόρεια Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου.
Δρ. Άγγελος Γκοτσίνας
Βιβλιογραφικές αναφορές
Gkotsinas, A. 2021. An Investigation of Iron Age to Classical Animal Bone Deposits in Northern Greece (Macedonia): Argilos, Karabournaki and Kastri Thassos. Unpublished PhD dissertation, University of Montpellier and University of Montreal.
Tiverios, M., Manakidou, E., Tsiafakis, D., Valamoti, S.-M., Theodoropoulou, T. & Gatzogia, E. 2013. Cooking in an Iron Age Pit at Karabournaki. An interdisciplinary approach. In: Voutsaki, S. & Valamoti, S.-M. (eds). Diet, Economy and Society in the Ancient Greek world. Towards a better integration of archaeology and science. Proceedings of the International Conference, Netherlands Institute at Athens, 22–24 March, Peeters, Leuven, 205–214.
Tsiafakis, D. 2010. Domestic Architecture in North Aegean: The Evidence from the ancient settlement in Karabournaki. In: Tréziny, H. (ed.) Bibliothèque d’Archéologie Méditerranéenne et Africaine 3 Grecs et Indigènes de la Catalogne à la Mer Noire. Actes des rencontres du programme européen Ramses2 (2006-2008). Paris: Éditions Errance Centre Camille Jullian, pp. 379-388.